Hieldecubitus: de stille dreiging onder druk: wat iedere zorgprofessional moet weten

Hieldecubitus is een veelvoorkomende, maar vaak onderschatte vorm van decubitus die aanzienlijke impact kan hebben op het herstel en comfort van de patiënt. In dit artikel neem ik je als wondverpleegkundige mee in de essentie van hieldecubitus: hoe het ontstaat, waarom juist de hiel zo kwetsbaar is, en vooral: wat we kunnen doen om het te voorkomen en effectief te behandelen.

Wat is (hiel)decubitus?

Decubitus, in de volksmond ook wel “doorligwonden”, ontstaat door aanhoudende druk en/of schuifkrachten op de huid en onderliggend weefsel. Dit belemmert de doorbloeding, met als gevolg weefselschade tot op spier- of botniveau. De hiel is -samen met het sacrum- een van de meest risicovolle plekken. En dat is geen toeval: de huid over de hiel is dun, het bot ligt dicht onder het huidoppervlak en er is minimale spier- of vetbescherming. Tel daar langdurige bedrust of immobiliteit bij op en je hebt een recept voor complicaties.

Hoe ontstaat hieldecubitus?

Hieldecubitus ontstaat niet “opeens”. Het is een proces dat begint met:

• Langdurige druk: Bijvoorbeeld bij bedlegerige patiënten die langdurig in dezelfde houding liggen (en/of hoge druk).

• Schuifkrachten: Denk aan het naar beneden zakken in bed, waarbij de huid als het ware “blijft plakken” terwijl het bot verschuift.

• Verminderde doorbloeding: Door druk en compressie van de bloedvaten.

• Externe factoren: Vocht (transpiratie, incontinentie), warmte, wrijving en een slechte voedingsstatus versnellen het proces.

Wat hieldecubitus extra verraderlijk maakt, is dat het zich vaak stil ontwikkelt. Onderhuids kan er al necrose ontstaan, terwijl de huid aan de buitenkant nog relatief intact lijkt -met als risico dat de ernst van de schade onderschat wordt.

Risicofactoren op een rij

• Oudere leeftijd

• Diabetes mellitus (verminderde perfusie en neuropathie)

• Vasculaire aandoeningen

• Beperkte mobiliteit of volledige immobiliteit

• Veranderd bewustzijnsniveau (denk aan dementie of sedatie)

Classificatie van hieldecubitus (volgens EPUAP/NPUAP)

1. Categorie I: Niet-wegdrukbare roodheid. De huid is intact, maar warm, pijnlijk of verkleurd.

2. Categorie II: Oppervlakkig verlies van huidlaag. Kan zich tonen als een blaar of schaafwond.

3. Categorie III: Diep huiddefect tot aan het onderhuidse vetweefsel, zonder zichtbaar bot/spier.

4. Categorie IV: Uitgebreide schade tot aan spier, pees of bot.

Belangrijk: wanneer er necrotisch weefsel aanwezig is, kan dit goede beoordeling van diepte belemmeren. In dat geval spreken we van een niet-classificeebare decubitus wond. Verlies van volledige huid en/of weefsellaag maar diepte onbekend.

Preventie is alles

Het voorkomen van hieldecubitus is vele malen effectiever (en minder belastend) dan behandelen. En hoewel dat als een open deur klinkt, blijft structurele preventie in de praktijk vaak een ondergeschoven kindje.

Hier een greep uit de basisinterventies:

1. Systematische risicoscreening

Gebruik een gevalideerd instrument zoals de Braden- of Norton-schaal, aangevuld met klinisch redeneren. De hiel verdient altijd specifieke aandacht.

2. Drukverdeling & ontlasting

• Gebruik hielbeschermers, zwevende hielen of drukverlagende kussens/matrasinterventies.

• Let op positionering: hielen zwevend boven het matras met ondersteuning van het gehele onderbeen.

• Regelmatige wisselligging – minimaal om de 2 a 4 uur bij risicopatiënten – is essentieel.

3. Hydratatie & voeding

Zonder voldoende eiwitten, vitamines (met name vitamine C en zink), en energie kan geen enkele wond goed genezen.

4. Huidinspectie

Dagelijkse controle van de hielen op kleurverandering, temperatuur, consistentie en pijn. Let vooral op een donkerrode of paarse verkleuring bij licht getinte huid, of warme, glanzende plekken bij donkerdere huidtypes.