Eiwitten en wondzorg
Bij de behandeling van decubitus en andere complexe wonden speelt voeding een belangrijke rol. Zoals over het algemeen wel bekend is, zijn met name eiwitten essentieel voor het herstelproces: ze ondersteunen de opbouw van nieuw weefsel, het immuunsysteem en enzymatische processen. Lees er hier meer over. Het is dan ook logisch dat eiwitrijke voeding vaak wordt ingezet in de wondzorg.
Maar wat gebeurt er als een bewoner te veel eiwitten binnenkrijgt? En wanneer kan dit schadelijk zijn? In deze blog leggen we uit wat er gebeurt bij een eiwitoverschot tijdens wondgenezing en bij welke patiëntgroepen dit risico’s met zich meebrengt.
Waarom zijn eiwitten belangrijk?
Bij ontstaan van wonden ontstaat er ook een toename in de eiwitbehoefte van het lichaam. Waar zijn de eiwitten ook alweer goed voor tijdens de wondzorg?
Bij decubituswonden neemt de eiwitbehoefte van het lichaam toe. Eiwitten zijn onder meer nodig voor:
- Collageenvorming en de opbouw van nieuw bindweefsel
- Immuunactivatie ter voorkoming van infecties
- Transport van zuurstof via eiwitrijke bloedcomponenten zoals hemoglobine
- Bevordering van vochtbalans en celdeling
Afhankelijk van de wondgrootte en de algehele gezondheidstoestand ligt de aanbevolen eiwitinname meestal tussen 1,2 en 2,0 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag.
Wat gebeurt er bij een teveel aan eiwitten?
Een kleine overschrijding van de eiwitbehoefte is vaak geen probleem. Maar bij langdurige of structureel hoge eiwitinname (denk hierbij bijvoorbeeld aan eiwitten via voeding én supplementen) kunnen bij kwetsbare patiënten complicaties ontstaan.
Mogelijke gevolgen van een eiwitoverschot:
- Nierbelasting, door de verhoogde productie van stikstofhoudende afvalstoffen zoals ureum
- Uitdroging, omdat de afvoer van deze afvalstoffen via de urine extra vocht vereist
- Verstoorde energiebalans, wanneer eiwitten andere macronutriënten verdringen in het voedingspatroon
- Gastro-intestinale klachten, zoals misselijkheid, diarree of obstipatie door eiwitsupplementen
Wanneer is een teveel aan eiwitten écht gevaarlijk?
Er zijn specifieke medische situaties waarin te veel eiwit tot ernstige complicaties kan leiden. Twee belangrijke voorbeelden zijn een verminderde nierfunctie en leverfalen.
1. Verminderde nierfunctie: GFR < 60 ml/min
GFR (glomerular filtration rate) is de maat voor hoe goed de nieren bloed filteren.
- Een GFR ≥ 90 ml/min is normaal
- 60–89 ml/min wijst op een milde vermindering
- Bij een GFR < 60 ml/min spreken we van chronische nierinsufficiëntie
Bij een lagere GFR kunnen de nieren afvalstoffen zoals ureum niet goed uitscheiden. Een hoge eiwitinname leidt dan tot ophoping van deze stoffen, met risico op:
- Uremie (misselijkheid, vermoeidheid, verwardheid)
- Versnelling van nierschade
- Verergering van de algemene conditie van de patiënt
Advies: bij patiënten met een verlaagde GFR moet de eiwitinname zorgvuldig worden afgestemd, in overleg met diëtist en arts. Ook vochtinname en medicatie moeten meegewogen worden.
2. Leverfalen: risico op hepatische encefalopathie (HE)
Bij leverinsufficiëntie is de lever niet meer in staat stikstofhoudende afvalstoffen zoals ammoniak af te breken. Deze stoffen hopen zich op in het bloed en bereiken de hersenen, wat leidt tot hepatische encefalopathie.
Symptomen van HE zijn:
- Verwardheid, traag denken
- Slaapstoornissen
- Tremoren of beverigheid
- In ernstige gevallen: coma
Hoewel vroeger een eiwitarm dieet werd geadviseerd, weten we nu dat een zorgvuldig afgestemde eiwitinname essentieel blijft voor wondgenezing, ook bij leverproblemen. Vaak worden plantaardige eiwitten of speciale supplementen met vertakte-keten aminozuren (BCAA’s) ingezet, om het risico op HE te beperken.
Advies: Monitor leverwaarden en cognitieve functies bij patiënten met bekende leverziekten en stem eiwitbronnen en hoeveelheden goed af.
Wat kun je als zorgprofessional doen?
Bij Jacare geloven we in een integrale aanpak van decubituszorg. Bij eiwitrijke diëten is het cruciaal om:
- De eiwitbehoefte individueel te bepalen.
- Nier- en leverfunctie actief te monitoren.
- De vocht- en energie-inname mee te nemen in de evaluatie.
- In overleg met diëtisten te werken aan veilige eiwit inname.
- Alert te zijn op klinische signalen van overbelasting.
Eiwit is dus essentieel, maar niet zonder grenzen
Zonder voldoende eiwit genezen wonden minder goed. Maar een overmaat aan eiwitten, zeker bij kwetsbare patiënten, kan de situatie juist verslechteren. Als zorgprofessional is het daarom belangrijk om voeding altijd persoonlijk en medisch onderbouwd in te zetten. Dat vraagt om samenwerking, monitoring én kritisch denken.
Wil je ondersteuning bij het afstemmen van voeding bij decubitus? Of heb je een patiënt waarbij je twijfelt over de juiste aanpak? Neem dan contact met ons op, onze voedingstherapeut denkt graag me je mee.
Twijfel je welk product het beste bij je situatie past of heb je specifieke wensen?
Bel vrijblijvend voor een advies op maat!